VIII. Dziedzictwo religijne i kulturowe - podstawą zachowania tożsamości narodowej
Pomimo, że Polska w 1795 r. została przejęta przez trzy państwa odrębne językowo i kulturowo, które prowadziły aktywną politykę germanizacyjną i rusyfikacyjną, to nasza tożsamość narodowa przetrwała. Dużą rolę w tym dziele odegrał Kościół, który stał na straży polskich wartości i sprzeciwiał się ich zwalczaniu przez zaborców. Także rodzimi malarze, pisarze (w tym uhonorowani nagrodą Nobla) i kompozytorzy poprzez swoje dzieła pokazywali naszego ducha, historię, język i kulturę propagując ją na całym świecie, co dawało nadzieję na odrodzenie państwa.
Dziedzictwo religijne i kulturowe podstawą zachowania tożsamości narodowej
Biada narodowi, który o zachowanie [pamiątek] przeszłości się nie stara; wyrok zguby wówczas dla siebie pisze. (o. Rafał Kalinowski)
Powinniście odebrać wydartą wam ziemię i żadnej powinności z niej dla królów i panów ani opłacać ani odrabiać. (ks. Piotr Ściegienny)
Z człowieka – zwierza, pragnącego dla swego zysku zaburzeń i wojen, zrobi człowieka – ludzkość, pragnącego dla dobra i szczęścia powszechnego trwałego spokoju i pomyślności we wszystkich zacnych zajęciach każdego człowieka. (ks. Piotr Ściegienny)
Nic bardziej, srożej i systematycznej nie chłoszcze rodu ludzkiego, jak rząd nie spomiędzy narodu wybrany, nie z woli narodu, a więc z woli Boga, pochodzący. (ks. Piotr Ściegienny)
Rządzę cząstką Kościoła Świętego, która mi naznaczona została przez Ojca Św. Tego posłannictwa żadna świecka potęga zniweczyć nie jest zdolna... (kard. Mieczysław Ledóchowski)
Poeci i pisarze reprezentują swoje narody w otwartym konkursie o Nagrodę Nobla. W związku z tym przyznanie Nagrody przez Akademię gloryfikuje nie tylko autora, ale także tych, których jest synem, i świadczy o tym, że ten naród ma udział w powszechnym osiągnięciu, że jego wysiłki są owocne i że ma prawo do życia dla zysku ludzkości. (Henryk Sienkiewicz)
O ile honor ten należny jest wszystkim, o tyle Polsce nieskończenie bardziej. Mówi się, że Polska jest martwa, wyczerpana, zniewolona, ale oto dowód na jej życie i triumf. Podobnie jak Galileusz, trzeba myśleć «E pur si muove», gdy na oczach świata złożony został hołd dla polskich osiągnięć i genialności (Henryk Sienkiewicz)
O tyle tylko świat potrzebuje Polski, o ile Polska jest i pozostaje rzeczywistą potęgą czyli narodem. Jedność zatem narodowa Polski jest miarą, według której świat sądzi o niej. Jeśli pod tym względem dopatruje w niej śladów rozchwiania, od jej sprawy się odstrycha. Jeśli przeciwnie widzi w niej całkość nienaruszoną, szanuje ją, bo się od niej wiele spodziewa. (Zygmunt Krasiński)
za pierwszą i najważniejszą pracę narodową uważam dążenie, wysiłek, żeby każdy obywatel uszlachetnił się moralnie jak najbardziej i żeby wszystkie klasy społeczne wydźwignęły się w świętym współzawodnictwie na swoje szczyty duchowe i moralne. (kard. Józef Bilczewski)
O politycznych układach mowy być dziś nie może, o zrzeczeniu się narodowości i polskości grzech mówić nawet – zachowywać i rozwijać to co mamy – powołanie dzisiejsze […].
Naszym manifestem jest życie czynne. Oświata dająca nam wyższość jest kardynalnym, pierwszym życia warunkiem. Ona pracę produkcyjną we wszystkich gałęziach umożliwia i ułatwia [….].
Polskiego [języka] zapominać się nie godzi, piastować go nieskalanym należy jak świętość, jako cechę i znamię, jako naszego ducha jedyną dziś cielesną emanację; dziś bronić musimy zagrożenia bytu, trzymać się ziemi, zachowywać język, róść w oświatę, zdobywać materialne podstawy niezależności osobistej, z której wyrośnie społeczna. Dopóki nas do ostatniego nie wytną w pień, nie wytrują i nie wyduszą, bronić się musimy i będziemy. Walka jest koniecznością, którą nam sam rząd rosyjski narzuca. (Józef Ignacy Kraszewski)
Naród Polski pod trzema zaborami i na emigracji okazuje niesłychaną siłę życia. Nic nie jest w stanie powstrzymać jego przyrostu liczebnego ani jego rozwoju cywilizacyjnego. Walczy on w każdej chwili o byt, przeciwstawia się naporowi najeźdźców siłę czynu, ducha organizacyjnego, wytrzymałość społeczną, sprawność ekonomiczną zapobiegliwość upartą. W każdym kierunku ludzkiego czynu wydaje on ludzi niepospolitych, jego nauka, literatura, sztuka, roją się od dzieł niezwykłych, jego myśl twórcza przelewa się przez brzegi i zasila kulturę wszechludzką. (Stanisław Witkiewicz)
Bo kto siedzi w Ojczyźnie i cierpi niewolę, aby zachować życie, ten straci Ojczyznę i życie; a kto opuści Ojczyznę, aby bronił Wolności narażeniem życia swego, ten obroni Ojczyznę i będzie żyć wiecznie. (Adam Mickiewicz)
My Polacy nie mamy prawa opuszczać własnego kraju, gdy ten kraj jest gnębiony.
(Maria Skłodowska – Curie)
